Ayurveda associëren we meestal met een fysiek gezonde manier van leven: gezond eten, gezonde leefgewoontes, … maar naast deze zorg voor ons fysisch lichaam is het nog belangrijker te zorgen voor de gezondheid van onze geest.

De vedas onderscheiden verschillende niveaus in de mens:

• De zintuigen (Panca Jnanendriyas)
• Het verstand (Manas) en het ego (Ahamkara)
• De intelligentie (Buddhih)
• De ziel  (Atman)

Doen waarnemingen en geven de informatie door aan het geheugen (citta) dat deze informatie ongeordend opslaat. Voorbeeld: hongergevoel in de maag

Staat boven de zintuigen en formuleert embryonale gedachten.
In ons voorbeeld: “Ik heb honger en ik wil eten”

Geeft een eigen betekenis aan die waarneming (Vind ik het fijn of niet?). Het ego wordt gestuurd door verlangens en behoeften. In ons voorbeeld: “Honger is geen aangenaam gevoel. Als ik eet kan ik die behoefte bevredigen.”

Dit is ons onderscheidingsvermogen. Het beschikt over zowel de informatie van manas als van ons ego maar is bovendien in staat zich hiervan te distantiëren: het staat erboven en weet te overwegen of een uiteindelijke keuze heilzaam is voor ons of niet.
In ons voorbeeld: “Is het wel verstandig om hier te gaan eten? Wil ik wel in dit restaurant binnen gaan?” Het antwoord op deze vraag zal uiteindelijk resulteren in een handeling: gaan eten en het hongergevoel stillen of niet gaan eten en het hongergevoel negeren.

Deze bovenvermelde interactie is NIET beperkt tot de mensen maar tot alle levende wezens.

Dit waren de drie individuele niveaus van ons wezen. Daarboven onderscheiden de Veda’s echter nog een veel belangrijker kosmisch niveau van ons eigen wezen: ATMAN, onze ziel. Zij is volgens de Veda’s de “afspiegeling van het Opperste Zijn”. Ze is in ons maar neemt geen actie. Ze is ook niet verantwoordelijk voor onze daden en kan er niet door beschadigd worden. Na onze dood verlaat ze ons lichaam om al dan niet te reïncarneren in een nieuw lichaam.

Daar komen we tot de kern: het al dan niet reïncarneren is afhankelijk van onszelf. De Bhagavad Gita leert ons dat we onsterfelijkheid kunnen bereiken via het pad van de Wijsheid (kennisverwerving door meditatie) of via het pad van het Juiste Handelen (door een correct leven).

Hierbij worden we echter gestoord door de triguna’s: SATTVA, RAJAS en TAMAS die constant ons dagelijks doen en laten domineren!

SATTVA staat voor “zuiverheid”. Ze is sterk en onkwetsbaar en bindt de mensen door haar verlangen naar geluk en inzicht. Sattva brengt geluk.

RAJAS staat voor “passie”. Ze ontstaat door onze dorst naar genot, gehechtheid, hebzucht en verblindt vaak de ziel door haar drang naar actie en gerichtheid op eigenbelang. Rajas brengt opwinding maar uiteindelijk resulteert ze in verdriet.

TAMAS staat voor “onwetendheid”. Ze is het product van de duisternis, stompt de zinnen af en bindt ons met dwaze gedachten, luiheid en diepe slaap. Uiteindelijk zal Tamas leiden tot mislukking en duisternis.

Dit betekent nu niet dat we moeten kiezen voor een puur Sattva leven: we hebben de trigunas nodig maar niet in gelijke mate. Sattva moet overwegen op de twee andere. Rajas hebben we ook nodig om te overleven, om onze levensdoelen te realiseren, voor het dagelijkse “brood op de plank” maar ook voor het ondernemen van de juiste actie. Tamas hebben we ook nodig om te rusten: zoals bij onze dagelijkse slaap, een moment van verpozing, even lekker luieren tijdens een welverdiende vakantie.

Maar we moeten er dus zeker naar streven ons in ons leven niet te laten meeslepen door Rajas in een spiraal van direct gewin en eigenbelang en nog minder door Tamas door het negeren van onze verplichtingen in een lui en lethargisch bestaan.

Als Sattva afneemt en Rajas en Tamas nemen toe, ontstaan er problemen. Ons mentaal evenwicht is dan verstoord en we kunnen minder en minder het kwade van het goede onderscheiden. Als deze situatie langere tijd blijft aanhouden wordt onze geest gestresseerd wat kan leiden tot stoornissen zoals angsten en depressies.

Maar als Sattva domineert doordat we er in slagen te leven op een serene en eerlijke wijze, met respect en empathie voor de andere, met tijd voor onszelf en onze geestelijke ontwikkeling, dan wordt die zware inspanning (want Rajas en Tamas verminderen is niet zo eenvoudig) ruimschoots beloond door een permanent gevoel van welzijn, geluk en harmonie, zowel in onze geest als in ons lichaam.